Maarschalkerweerd & Zoon – in kerkorgels
Op 4 maart 2007 is op deze website het eerste gedeelte gepubliceerd van de concepthoofdstukken van Paul Houdijk, die zijn bijdrage vormen aan het beoogde boek ‘Maarschalkerweerd & Zoon – in kerkorgels’. In de daarop volgende maanden zijn de resterende hoofdstukken één voor één de toegevoegd, met als laatste hoofdstuk 6 op 1 oktober 2008. De voorgaande versies vindt u onderaan deze pagina.
Meldt u aan voor de nieuwsbrief van Paul Houdijk en download gratis uw exemplaar van het E-book “Maarschalkerweerd & Zoon – in kerkorgels” door Paul Houdijk in PDF (158 pagina’s).
Woord vooraf
Het orgel in de Utrechtse kathedraal, dat ik sinds 1978 mag bespelen, heeft mij van het begin af aan gefascineerd door zijn bijzondere klankschoonheid. Voor een deel was die klankschoonheid lange tijd min of meer verborgen geweest. Enerzijds kwam dat door de slechte toestand waarin het orgel verkeerde, maar anderszijds besefte ik al snel dat het orgel weldegelijk tot leven kon worden gebracht als het maar op de juiste wijze en met de juiste registraties werd bespeeld. Het instrument stimuleerde mij enorm in mijn reeds bestaande belangstelling voor de orgelkunst van de negentiende eeuw in het algemeen, en in het bijzonder die voor de bouwer: de orgelmakerij Maarschalkerweerd & Zoon. Om ook de belangstelling bij anderen te wekken voor een, zeker toen nog, ondergewaardeerde en te weinig bekende maar niettemin buitengewoon belangrijke episode uit de orgelhistorie, heb ik in 1981 het initiatief genomen tot de oprichting van de serie Catharijneconcerten. Bovendien heb ik steeds geijverd voor een restauratie van het orgel, wat uiteindelijk heeft geleid tot de herstelbeurt van 1996.
De gewekte belangstelling voor Maarschalkerweerd had in 1988 mijn doctoraalscriptie over dit onderwerp als resultaat, waarmee ik mijn studie Muziekwetenschap afrondde aan de Universiteit Utrecht. Bij het samenstellen van een inventarisatie ben ik toen geweldig geholpen door mijn vriend René Verwer. Daarna groeide het idee tot verder onderzoek en in 1993 heb ik het initiatief genomen om samen met Jos Laus, adviseur bij de Katholieke Klokken en Orgel Raad (KKOR), een Maarschalkerweerd-project te gaan realiseren. Jos Laus zou zich bezighouden met orgelbouwtechnische zaken als windvoorziening, mechanieken (tractuursystemen), pijpwerk (mensuren, intonatietechnieken), kasten (frontarchitectuur), toeleveringsbedrijven, etc.. Ondergetekende zou dan vooral aandacht besteden aan de (cultuur)historische achtergronden (katholieke emancipatie, neo-gotiek, etc.), (kerk)muzikale ontwikkelingen (liturgisch orgelgebruik), en de vraag behandelen naar het gebruik van de instrumenten (literatuurkeuze, improvisatie, speelwijzen w.o. de legatogrondhouding, registratiewijzen, etc.). Een eerste neerslag van deze taakverdeling is al te vinden in de Stinkenskalender 1993, gewijd aan Maarschalkerweerd, met daarin orgelbeschrijvingen door Jos Laus en een Inleidende Tekst van mijn hand. Vanaf enig moment heeft Jos Laus er echter de voorkeur aan gegeven om het samenwerkingsverband niet voort te zetten en zelf alleen een boek over Maarschalkerweerd te willen gaan uitbrengen. Op deze pagina treft u na de inhoudsopgave, enkele concepthoofdstukken aan als mijn bijdrage aan het beoogde gezamenlijk werk onder de titel ‘Maarschalkerweerd & Zoon – in kerkorgels’. Graag houd ik mij aanbevolen voor opmerkingen en vragen.
Overzicht van de versies
- Versie 4 maart 2007 – Inleiding, Inhoudsopgave, Hoofdstuk 1
- Versie 21 maart 2007 – Inhoudsopgave uitgebreid, Hoofdstuk 2 toegevoegd
- Versie 4 juni 2007 – Eindnoten in voetnoten veranderd; Hoofdstuk 3 en 4 toegevoegd
- Versie 6 september 2007 – Hoofdstuk 5 toegevoegd
- Versie 28 augustus 2008 – enige aanvullingen van lezers toegevoegd
- Versie 1 oktober 2008 – Hoofdstuk 6 toegevoegd waarmee de publicatie is voltooid